W 1968 roku, przed nadaniem praw miejskich, ogłoszono konkurs na herb Libiąża. Wpłynęło ponad sto prac uczniów szkół podstawowych oraz dziesięć projektów zawodowych plastyków. Ostatecznie wybrano projekt Lecha Chwastowskiego, plastyka pracującego w dziale budowlanym kopalni „Janina”.
Grafika herbu zawiera: element szybu, charakteryzującego górnicze korzenie Libiąża, kłos i zieleń symbolizujące rolniczy status gminy, a biały orzeł na czerwonym tle – akcent narodowy.
Pierwsza historyczna wzmianka na temat Libiąża pochodzi z „Kronik” Jana Długosza. Dotyczy ona przekazania w roku 1243 miejscowości Libiąż Wielki i Libiąż Mały w posiadanie Zakonowi Benedyktynek przez dotychczasowych właścicieli pochodzących z rodu Gryfitów.
W trakcie swego rozwoju Libiąż przechodził kolejno w posiadanie różnych rodów. Początkowo przynależny do Ziem Śląskich, znalazł się ostatecznie w obrębie Księstwa Krakowskiego. Ścisłe związki z Ziemią Krakowską uwidoczniły się m.in. w tradycjach, obrzędach, gwarze, a także w sferze kultury materialnej tutejszych mieszkańców. Do XIX wieku Libiąż był typową osadą rolniczą. Budowa linii kolejowej Kraków – Wiedeń stała się powodem migracji zarobkowej i osiedlaniem się ludności na tych terenach.
Przełom w historii Libiąża stanowiło odkrycie pod koniec XIX w. złóż węgla kamiennego. Budowę kopalni rozpoczęto już na początku XX w. Kopalnia węgla kamiennego „Janina” eksploatuje złoża od 1907 r. i moment ten stanowił punkt zwrotny, od którego rozpoczął się rozwój gospodarczy i kulturalny dotychczasowej osady. W tym czasie zmienił się także kształt urbanistyczny Libiąża. Wokół kopalni zaczęły powstawać nowe osiedla mieszkaniowe i obiekty użyteczności publicznej (szkoła, poczta i telegraf).
Po I wojnie światowej i odzyskaniu niepodległości nastąpił dalszy rozwój urbanistyczny i gospodarczy. Powstały nowe szlaki komunikacyjne, linia elektryczna i kolejne budynki użyteczności publicznej. II wojna światowa i pierwsze lata powojenne zahamowały aktywność społeczną i samorządową. Dopiero dalszy rozwój kopalni „Janina” spowodował ponowny napływ ludności do Libiąża, czego efektem było otrzymanie w 1969 roku praw miejskich.
fot. Dom Kolejarza przy dworcu PKP oraz ulica Sikorskiego
Historia Libiąskiego Górnictwa
Na początku XX wieku w Zagłębiu Krakowskim nastąpiło znaczne ożywienie w przemyśle wydobywczym. Po wykonaniu w latach 1901 -1904 odwiertów w okolicach Libiąża – przystąpiono do budowy kopalni. Prace zakończono w 1907 roku. Wkrótce pierwsze tony węgla wyjechały na powierzchnię. Od tego momentu rozpoczęta się działalność wydobywcza kopalni Janina.
W latach 1912-1918 wydobycie prowadzono dwoma szybami, dochodzącymi do poziomu 300 m. Przeciętny urobek przekraczał nieznacznie 100 tyś. ton. W okresie l wojny światowej produkcja przebiegała bez zakłóceń, a kopalnia była nadzorowana przez wojsko.
Ośmiogodzinny dzień pracy na dole wprowadzono w 1921 roku. Roboty wykonywano ręcznie, przy pomocy najprostszych narzędzi – lokomotywy spalinowe pojawiły się na dole dopiero w 1922 roku, a pierwszy elektrowóz – w 1930 roku. W latach 30 w kopalni pracowało około 800 osób. Płace i warunki socjalne pozostawiały wiele do życzenia, stąd też dochodziło do strajków – najdłuższy, sześciotygodniowy, zorganizowano w 1936 roku. Pierwszą łaźnię dla górników wybudowano w 1938 roku.
Lata II wojny to praca pod nadzorem okupanta i akcje sabotażowe mające na celu ograniczenie wydobycia, które w tym okresie kształtowało się na poziomie 300-400 tyś. ton rocznie. W lutym 1945 roku wznowiono pracę w kopalni. Kopalnia stała się własnością państwa i z roku na rok zwiększała wydobycie. W 1961 roku rozpoczęto drążenie szybu Janina III, w 1963 roku – szybu Południowego, a w 1964 – Zachodniego. W 1962 roku wprowadzono do eksploatacji pierwszy kombajn węglowy KWB-2. Na przełomie lat 60 i 70 wydobycie wzrosło do 1,8 min ton wciągu roku. Zwiększył się też stan zatrudnienia do 4 tyś. pracowników. W tym okresie oddano do użytku zakład przeróbczy, lampownię, urządzenia drobnej sprzedaży, osadniki wód dołowych i laboratorium. Do dyspozycji brygad dołowych było wówczas dziewięć kombajnów ścianowych oraz trzy chodnikowe. W 1972 roku kopalnia wzbogaciła się o kolejne dwa kombajny, wybudowano łaźnie wraz z pomostami komunikacyjnymi do szybów oraz ukończono budowę krytej pływalni.
Następne lata tej dekady to systematyczny wzrost wydobycia – próg rocznej produkcji (2 min ton) przekroczono w 1973 roku. Wydarzeniem 1974 roku było oddanie do ruchu Kopalni Płytkiej Janina II o wydobyciu 2 tyś. ton na dobę. W następstwie tego, w 1978 roku, udało się przekroczyć kolejny próg – 3 min ton węgla. Na przełomie sierpnia i września 1980 roku w kopalni wybuchł strajk – załoga przyłączyła się do ogólnokrajowego robotniczego protestu, który wymusił zmiany kadrowe w kierownictwie zakładu, a zakończył się po podpisaniu porozumienia w jastrzębskiej kopalni Manifest Lipcowy. Dla upamiętnienia protestu wmurowano tablicę pamiątkową w budynku cechowni, którą poświęcił kardynał Franciszek Macharski w grudniu 1981 roku. Lata 1982-1989 to okres stabilnego wydobycia, utrzymującego się na poziomie 3,5 min ton rocznie. Z inwestycji oddanych do eksploatacji w tym okresie warto wymienić szyb materiałowo-wentylacyjny Janina V na Ruchu II oraz osadnik wód dołowych.
fot. Kopalnia Węgla Kamiennego „Janina” (obecnie Zakład Górniczy „Janina”)
1 stycznia 1990 roku kopalnia uzyskała osobowość prawną. Pierwszym dyrektorem, wyłonionym w drodze konkursu, został Stanisław Deja. Początek lat 90 to gruntowna restrukturyzacja zakładu, czego skutkiem było obniżenie zatrudnienia na powierzchni o około 1000 osób oraz powstanie nowych podmiotów gospodarczych, świadczących usługi na rzecz kopalni. W kolejnych latach stale spadało zatrudnienie i zmniejszało się wydobycie. Pomimo tego Janina należała do czołówki krajowej pod względem wyników ekonomicznych i postępu prac restrukturyzacyjnych.
W 1993 roku zakład został włączony do Nadwiślańskiej Spółki Węgłowej SA w Tychach. W pierwszej połowie lat 90 kontynuowano modernizację. Zrealizowano kilka kluczowych inwestycji, z których najważniejsze to płuczka cieczy ciężkiej wraz z urządzeniami obiegu wodno-mułowego na Janinie II (1992) oraz Zakład Kompleksowego Wzbogacania i Odsiarczania Miału na Janinie l (1994). W 1993 roku zaczęto drążyć upadową wydobywczą (Janeczkę), którą ukończono w kwietniu 1996 roku. Celem inwestycji było obniżenie kosztów wydobycia poprzez likwidację przewozu dołowego oraz ograniczenie eksploatacji szybami. Kontynuacją zadania jest oddany w 2003 roku do eksploatacji awaryjny zrzut urobku.
1 lutego 2003 roku Janinę włączono do Kompanii Węglowej SA jako jeden z 23 zakładów tej spółki. W tym też roku zakończono eksploatację na Ruchu II. Dzięki staraniom wielu osób wywodzących się ze środowisk lokalnych i samorządowych, związków zawodowych oraz przychylności przedstawicieli rządu i parlamentu 1 kwietnia 2004 roku kopalnia rozpoczęta wydobycie jako spółka Grupy Kapitałowej Południowego Koncernu Energetycznego.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o historii Libiąża, pobierz poniższe pliki: